DOMESDEI

DOMESDEI

liber censualis apud Anglos, Rotulus Regis etiam dictus, monumentum totius Britanniae augustissimum: duobus voluminibus magnis, Angliae descriptionem continet, inchoatam A. 14. Regni Gulielmi Sen. et finitam A. eius 20. h. e. ultimo, et A. C. 1087. A similitudine antiquioris ab Aluredo confecti, Rotulus vel Liber Wintoniae interdum, item Liber Fudiciarius nuncupatur. In hoc per singulos Comitatus, Rapas, Lathas et Centurias, civitates, burgos, opp. castra, villas, etc. descriptum est, quid in praediis, et domibus; quid in terris dominicalibus et tenementalibus, quid in campis arabilibus, pratis, pascuis, silvis, saltibus, piscariis, palludibus, communiis, etc. continebatur. Quot homines et eius conditionis, milites, colonos, mancipia, operarios, villa quaelibet aleret; quid in tributo, censu, reditibus, servitiis et consuetudinibus, de praesenti valebat reddebatqueve, quid in aevo sub Eduardo Confessore elapso. Series operis iuxta Comitatus distinguitur, in quorum unoquoque, ab initio, catalogus exhibetur omnium capitalium dominorum, qui in eodem Comitatu quidquam possident, primo Rex, dein Proceres, secundum classes suas, et dignitates: Usus est ad id Vilhelmus quinque Iustitiariis suis, quos misit per universam Angliam, ad descriptionem istam, per provincialium iuraiuranda conficiendam. Nomen ei Domesday, i. e. Dies iudicii, per metaph. sicut enim distincti et terribilis examinis illius novissimi sentantia, nullâ tergiversationis arte valet eludi, sic ortâ in Regno contentione, libri huius sententia declinari non potest. Hinc non dissimilis huius libri reverentia, Sibyllini Romae, quindecimvirali olim curae demandati: seu Pandectarum apud Florentinos, qui a Wernhero repertus sub Lothario II. in palatio Ducis hodie custoditur, nisi accenso cereo indictaqueve cerimoniâ non producendus, de quo vide Cassiod. var. form. l. 3. c. 52. Est item ad similitudinem libri censualis Remensis, et conservatur in thesauro Regii Scaccarii, sub tertia classe sc. Thesaurarii et duorum Camerariorum, inspectutis tamen satis praesto, sed denumerantibus prius 6. solidos et 8. denarios, pro sola inspectione: transcriptio vero uniuscuiusque lineae dragmâ praeterea penditur. Henr. Spelm, Gloss. Arch. Vide infra quoque in Rotulus Wintoniae. Sic olim apud Romanos exititêre descriptiones accuratissimae omnium Imperii provinciarum et praediorum in iis contentorum, quae et limites et possessorum nomina comprehenderent, ad quas ortâ lite ibatur. Asservabantur illae in sacrario Principis. Siculus Flacc. de condit. agror. p. 19. Quod si quis contradicat, sanctuarium Caesaris respici solet: omnium enim agrorum et divisorum et assignatorum formas, sed et divisionem, et Commentarius et Principatus in Sanctuario habet, etc. Cuiusmodi Commentariorum etiam meminit Frontin. de Aquaeductibus l. 1. Vide supra Beneficiorum liber et infra Rationarium Imperii.